El original del Testamento Mayor de Odoario, obispo de Lugo, databa del siglo VIII, pero hoy en día el único documento que se conserva de él es una copia del siglo XIII existente en el libro llamado Tumbo Viejo de Lugo, que se custodia en el Archivo Histórico Nacional (ver imágenes más abajo). En su testamento, Odoario hace donación «post obitum meum» a la iglesia de Lugo de cuanto había adquirido cuando llegó a Lugo huyendo del furor de los ismaelitas siendo obispo de Africa.
La relación de estas propiedades es muy larga y se extiende por toda Galicia. El canónigo de Lugo, Don Antonio García Conde, identificó los lugares donde se encontraban estas propiedades y nosotros consideramos de interés representarlas en un mapa (ver Mapa 3) para el conocimiento y difusión de nuestra historia.
Fuera o no el Testamento de Odoario un documento falso como opinan algunos, la importancia del obispo Odoario trasciende lo que puede ser un hecho de historia local, ya que como opina el historiador Luis Vázquez de Parga, su persoalidad está ligada con problemas de orden social, económico o jurídico de un período (el siglo VIII) del que conocemos muy poco y que abarca a toda la historia de España. Odoario se nos presenta como un obispo que después de la invasión musumana abandona su país (África) rodeado por sus familares y esclavos, como si fuera un patriarca del antiguo testamento, atraviesa el desierto del Duero y se dirige a Lugo, donde se instala dentro de sus murallas.
Desde allí dirige el repoblamento de toda lsu diócesis, que en aquellos tiempos estaba despoblada. Sánchez-Albornoz se refiere a Castilla y León (entre el Duero y las montañas) como la “tierra de nadie”, despoblada tras la invasión musulmana. La repoblación comienza en Lugo a mediados del siglo VIII por Odoario mediante PRESURAS y más tarde ESCALIOS: ”Villas prenominatas quam ex presuria adquisiui et extirpe et familia meada populaui…” o que la iglesia de Santa Eulalia “es fundata innostra presura”. Para Sanchez-Albornoz las presuras son tierras incultas nunca hasta allí poseídas, es decir, que las labraron y volvieron a la vida. Los escalios se refieren más bien a la roturaciones de los yermos.
Don Antonio García Conde estudió a fondo los antiguos documentos odoarianos o “dossier odoariano” que había en la catedral de Lugo, en el que destaca su testamento, y consideró necesaria la localización de las iglesias y villas que allí figuran. En esta misma idea, reproducimos los grupos de lugares, iglesias y villas y elaboramos unos mapas en los que también incluimos otros datos más modernos como las diócesis y arciprestazgos para una mejor localización espacial. En el listado que también fue elaborado por nosotros, incluimos los grupos de lugares numerados tal como hiciera García Conde, y se añade «a mayores» la feligresía y los ayuntamientos, también modernos.
EL TESTAMENTO MAYOR DE ODOARIO (MAPAS):
Les proponemos una forma de realizar la búsqueda:
1.- Identificar en el mapa núm 3 el número romano de la zona que queremos consultar.
2.- Buscar en el listado de más abajo la información que contiene este mismo número.
3.- Consultar la información original en la transcripción del testamento que se incluye más abajo.
Mapa 1:
Mapa 2:
Como se puede apreciar en el testamento de Odoario, que aquí presentamos, en aquella época las iglesias estaban ordenadas por grupos, llamados porciones, y antes tenencias, que se formaban, según dicho autor, por un criterio territorial, para facilitar los arrendamientos, administración, etc. de origen antiquísimo. Para poder identificar cada parte del territorio, García Conde les asignó un número romano, que nosotros seguimos al pie de la letra y trasladamos a los mapas elaborados por nosotros, que facilitan la localización de los territorios o de las iglesias y villas que los componen.
Mapa 3:
Más abajo tenemos el texto del Testamento de Odoario con la transcripción en latín. Cada grupo de lugares ha asignado el mismo número romano que coincide con el de la tabla y con el mapa adjuntos. Todo ello con el fin de disponer de una mejor identificación del grupo de iglesias, lugares o villas a que correspondan.
EL TESTAMENTO MAYOR DE ODOARIO (LISTADO DE LUGARES):
| NÚM. | GRUPO | LUGAR | ARCIPRESTAZGO | FELIGRESÍA | MUNICIPIO |
| I | luco ciuitatis | luco ciuitatis | Lugo | LUGO | LUGO |
| I | luco ciuitatis | sancte marie de monte lappio | Lugo | MUXA (SANTA MARIA) | LUGO |
| I | luco ciuitatis | uilla de benati | Lugo | LABIO (SAN PEDRO) | LUGO |
| I | suburbium | uilla parata | Aguiar | PARADA (SAN XOAN) | OUTEIRO DE REI |
| II | ualle ferraria | uilla lamela | Gomelle | GOMELLE (SANTIAGO) | GUNTIN |
| II | ualle ferraria | uilla lamela | Gomelle | LAMELA (SANTA MARIÑA) | GUNTIN |
| III | lemabus | uilla coruasia | Sardineira y Sabiñao | ROSENDE (SANTA MARIÑA) | O SAVINAO |
| III | lemabus | uilla plana | Abadía de Samos | VILARXOAN (SAN LOURENZO) | O INCIO |
| III | lemabus | uilla selellas | Sardineira y Sabiñao | SEGAN (SANTA MARIA) | O SAVINAO |
| IV | ripa sile | santa maria de amandi | Amande | AMANDI (SANTA MARIA) | SOBER |
| V | licino | sancta cecilia | Sardineira y Sabiñao | FREAN (SANTA CECILIA) | O SAVINAO |
| V | licino | sancte eolalie | Sardineira y Sabiñao | LICIN (SANTALLA) | O SAVINAO |
| V | licino | sancti stephani uallis athane | Sardineira y Sabiñao | ATAN (SANTO ESTEVO) | PANTON |
| VI | licino | sancte marie de quinte | Castro Bermun | VILAQUINTE (SANTA MARIA) | CARBALLEDO |
| VI | sancta eolalie de riua caue | sancta eolalie de riua caue | Santalla de Rey | SANTALLA DE REI (SANTALLA | PUEBLA DEL BROLLON |
| VII | ripa sarrie | sancto felici de raimundi | Sarria | SAN FIZ DE REIMONDEZ (SAN | SARRIA |
| VII | ripa sarrie | sancto petro de septem uentos | Sarria | SETEVENTOS (SAN PEDRO) | SARRIA |
| VII | ripa sarrie | uilla atraisi | Paramo | ADAI (SANTA MARIÑA) | O PARAMO |
| VII | ripa sarrie | uilla mediana | Sarria | PIÑEIRA (SAN MIGUEL) | SARRIA |
| VIIb | nasue | sancte marie de castello | Taboada | CASTELO (SANTA MARIA) | TABOADA |
| VIIb | nasue | sancte marie de moreta | Taboada | MOREDA (SANTA MARIÑA) | TABOADA |
| VIIb | nasue | sancti iuliani de campos | Taboada | CAMPO (SAN XIAN) | TABOADA |
| VIIc | Paramo | sancte marie de uallanti | Paradela | A PINZA (SAN SALVADOR) | SARRIA |
| VIII | ualle buualis | gargantonnes | SAN CIBRAO DAS VIÑAS (SAN | SAN CIBRAO DAS VINAS | |
| VIII | ualle buualis | nugaria | NOGUEIRA DE RAMUIN (SAN M | NOGUEIRA DE RAMUIN | |
| VIII | ualle buualis | sancte leocadie | O SOUTO (SAN CRISTOVO) | A PEROXA | |
| VIII | ualle buualis | sancti eusebii | SANTO EUSEBIO DA PEROXA ( | COLES | |
| VIII | ualle buualis | uilla rubini | VILARRUBIN (SAN MARTIÑO) | A PEROXA | |
| IX | nasue | ancti mameti de tomati | Taboada | A TORRE (SAN MAMEDE) | TABOADA |
| IX | nasue | sancta maria de gilani | Taboada | XIAN (SANTA MARIA) | TABOADA |
| IX | nasue | sancto ioanne de luoreiro | Castro Bermun | BUCIÑOS (SAN MIGUEL) | CARBALLEDO |
| IX | nasue | sancto petro de lincora | Chantada | LINCORA (SAN PEDRO) | CHANTADA |
| IX | nasue | uilla framilani | Castro Bermun | CARBALLEDO (SANTA MARIA) | CARBALLEDO |
| X | dorra | sancta maria de aruitrion | Bentosa y Rebore | ALVIDRON (SANTA MARIA) | ANTAS DE ULLA |
| X | dorra | sancto cristoforo de nouelua | Monterroso | NOVELUA (SAN CRISTOVO) | MONTERROSO |
| XI | uentosa | sancto andrea de orria | Bentosa y Rebore | ORREA (SANTO ANDRE) | AGOLADA |
| XI | uentosa | sancto mamete | Bentosa y Rebore | AS TRABANCAS (SAN MAMEDE) | AGOLADA |
| XII | deza | sancta maria de trasdeza | Trasdeza | ABADES (SANTA MARIA) | SILLEDA |
| XII | deza | sancta maria de uermes | Deza | BERMES (SANTA MARIA) | LALIN |
| XII | deza | sancto ioanne de botos | Deza | BOTOS (SAN XOAN) | LALIN |
| XII | deza | sancto ioanne de palmar | Deza | PALMOU (SAN XOAN) | LALIN |
| XIII | uilla ueremudi | montesagro | A GRANXA (SAN LOURENZO) | BOQUEIXON | |
| XIII | uilla ueremudi | sancte maria de marrocos | MARROZOS (SANTA MARIA) | SANTIAGO DE COMPOSTELA | |
| XIII | uilla ueremudi | sancti iuliani de carualio | Gaioso | CARBALLO (SAN XIAO) | FRIOL |
| XIII | uilla ueremudi | scte maria de marrocos( duda) | Abeancos | MAROXO (SANTA MARIA) | ARZUA |
| XIII | uilla ueremudi | uallo de meriani | MERIN (SAN CRISTOVO) | VEDRA | |
| XIV | riba minei i nelebron | Sancta eolalia de cerceta | Farnadeiro | CERCEDA (SAN PEDRO) | O CORGO |
| XIV | riba minei i nelebron | Sancta eolalia de quinte | Farnadeiro | QUINTE (SANTALLA) | O CORGO |
| XIV | riba minei i nelebron | sancte comumbe | Lugo | SANTA COMBA (SAN PEDRO) | LUGO |
| XIV | riba minei i nelebron | sancti Romani | Lugo | SANTO ANDRE DE CASTRO (SA | LUGO |
| XIV | riba minei i nelebron | sancto petro de farnatarios | Farnadeiro | FARNADEIROS (SAN PEDRO) | O CORGO |
| XV | Riba tordena | sancta eolalia alta | Picato | O ALTO (SANTALLA) | O CORGO |
| XVI | mera | sancta eolalia alta | Gaioso | BOVEDA (SANTALLA) | BEGONTE |
| XVI | mera | Sancta Maria alta | Lugo | SANTA MARIA DE ALTA (SANT | LUGO |
| XVII | palliares et riba minei | Sancta maria de maucani | Pallares | MOUGAN (SANTA MARIA MADAN | GUNTIN |
| XVII | palliares et riba minei | sancta maria de quartapetas | Ferreira y Ferre | CORTAPEZAS (SANTA MARIA) | PORTOMARIN |
| XVII | palliares et riba minei | sancti iohannis de campo | Pallares | SAN XOAN DO CAMPO (SAN XO | LUGO |
| XVII | palliares et riba minei | sancto mameti | Pallares | RIBAS DE MIÑO (SAN MAMEDE | LUGO |
| XVII | palliares et riba minei | sancto petro de recele | Ferreira y Ferre | RECELLE (SAN PEDRO) | PORTOMARIN |
| XVIII | riba uliola | sancta maria de fontecuberta | Ulloa | FONTECUBERTA (SANTA MARIÑ | PALAS DE REI |
| XVIII | riba uliola | sancti saluatoris | Ulloa | RIBEIRA (SAN SALVADOR) | PALAS DE REI |
| XIX | auiancos | sancti aiacobi de uilla onoric | Abeancos | VILOURIZ (SANTIAGO) | TOQUES |
| XIX | auiancos | sanctii iacobi de boenti | Abeancos | BOENTE (SANTIAGO) | ARZUA |
| XIX | auiancos | sancto iohanne de besantonia | VISANTOÑA (SAN MARTIÑO) | MESIA | |
| XIX | auiancos | santi pelagii de paratella | Abeancos | PARADELA (SAN PAIO) | TOQUES |
| XX | riba uile | sanctorum cosme et damiani | Abeancos | BEIGONDO (SAN COSME) | SANTISO |
| XXI | nallare | sancti petri | Gaioso | NARLA (SAN PEDRO) | FRIOL |
| XXII | gaudiosi | sancti felicis | Gaioso | SAN FIZ DE CERDEIRAS (SAN | BEGONTE |
| XXIII | montenigro | Sancti iacobi de quirice | GOIRIZ (SANTIAGO) | VILLALBA | |
| XXIII | montenigro | sancto petro de syxas | SEIXAS (SAN PEDRO) | COSPEITO | |
| XXIV | aurio | sancti uincentii | SANTA CRUZ DO VALADOURO ( | O VALADOURO | |
| XXV | ual de bria | sancte maria de saure | AS GRAÑAS DO SOR (SAN MAM | MANON | |
| XXV | ual de bria | sancte ololalie de latriti | LADRIDO (SANTALLA) | ORTIGUEIRA | |
| XXV | ual de bria | sancti iacobi de mera | MERA DE ABAIXO (SANTIAGO) | ORTIGUEIRA | |
| XXV | ual de bria | sancti mameti de nandor | LANDOI (SANTIAGO) | CARINO | |
| XXV | ual de bria | sancto martino de insula miran | GALDO (SANTA MARIA) | VIVEIRO | |
| XXV | ual de bria | sancto petro | MURAS (SAN PEDRO) | MURAS | |
| XXVI | besancos | sancto mamete de larido | LARAXE (SAN MAMEDE) | CABANAS | |
| XXVII | prucios | sancto tirso de ambrona | AMBROA (SAN TIRSO) | IRIXOA | |
| XXVII | prucios | sancto tirso de ambrona | VIÑA (SANTAIA) | IRIXOA | |
| XXVIII | nemitos | sancti saluatoris de illobre | ILLOBRE (SANTO ANDRE) | VEDRA | |
| XXIX | ual de bria | sancti iacobi de cerceta | AS SOMOZAS (SANTIAGO SERE | SOMOZAS |
EL TESTAMENTO MAYOR DE ODOARIO EN EL TUMBO VIEJO DE LUGO:
Folio 1v:
FUENTE: Archivo Histórico Nacional http://pares.mcu.es/ParesBusquedas/servlets/Control_servlet
In nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti hec est Char- tula testamenti quem facere et confirmare elegi et post meum discessum redamare decrevi ego indignus Dei gra- tia Odoarius Episcopus. Salvator noster et Dominus quia antequam fíeret omnia prescita peremne nobis humanum genus 5 et casus ut semper soliciti de novissima essemus his verbis suos instruir discipulos uigilate agentes et orates quia ncscitis diem nec horan sicut et his verbis inquiens ait Beati serui illi quos cum venerit Dominus inienerit zigi- Jantes. Salomón etiam sapientissimus Spiritum Saiidum repletus clamat dicit, In omnibus operibus tuis memorare novissima tua ér in éeternum non £eccabis. Et ideo ego su- pra taxatus vcrens et timens ne me incauta vitas fallen- te inaniter rapíat decrevi ut post obitum meum de paupertacula mea quicquid potui ganare vel applicare at- que apprendcre et familia mea populare prout valu» et cxinde pro facinoribus meis pro remedio anim« meas Deo et Patrono meo aliquid presentare.
I Offero sactis Altaris Sancti Salvatoris et Sandse Maride Virginis et Genitricis Domini nostri Jesu Christi quae fundata est in locum praedidum in Luco Civitatis id est ípsam prefactam civitatem ab omni integritate conclusa intus in circuitu murorum quam ex radice restauravi, Villas prenominatas quam ex presuria adquisivi et ex stirpe et familia mea populaviid sunt in suburbium ipsius Ci- vitatis, Villa Parata cum Ecclesia Sandi Joannis cons- tipata de familia mea per suis terminis ab integroII In Valle Ferraria Villa Lamela sic similiter cum sua fami- lia pro suis terminis.III In Lemabus Villa Corvasia pro suis terminis vel limitibus suis, Media Villa quos vocitant Selellas, Integra Villa plana: Villa Nonito per suos tér- minos quos vocitant Sanda Eolalia vel alia Sancta Christina pro suis terminis, Villa Olivetello majore et alio Oli- veto. IV Ripa Sile, Villa quos vocitant Amandi cum Eccle- sia ibi fundata Sancta Maria in omnique gyro fundata pro suis terminis et locis antiquis id est per terminum ¡nter Sancta Maria et Lovios, de alia parte per illas pe- tras de Canton et de tertia pars ad illa peraria de oldrí- ti et inde ad portum de Guntin. V Item in Ripa Minei territorio vocitato Lizino Monasterium Sandi Stephani vallis Athanas quod ex propria familia extipavi et ex radice fundamentavi et ex alus Ecclesiis dotavi quo á rae et á mea familia sunt fundamentata per presuria ; id est ipsa supradida Ecclesia de Corvasia et Ecclesia Sanda; Eolalias et Sanda Cecilia et Villa de Ageredi cum Eccle- sia Sandi Juliani et ejus familia et fonte de Agito ab integro ; quas omnes sunt in ipso territorio Liziniano et Sabiniano á me possessas per presuria cura Ecclesia Sandíe Marias de Quinte. VI Ecclesia S. Eolalias de Riyacave per suos términos et per terminum de Palatio et per termiiiura S Columbee et per termino de Castro Sandti et per ter- mino de Villa Frnduosi per omnes suos términos VII Sive in Ripa Sarria Villa Mediana et Villa de Atraissi, Me- dias Ecclesias Sancto de Septem ventos cum adjundioni- bus et familiar ejus ab integro, Ecclesia Sando Felice
Folio 2r:
FUENTE: Archivo Histórico Nacional http://pares.mcu.es/ParesBusquedas/servlets/Control_servlet
de Raymnndi cum adjuntionibus ejus stipata de familia mea VIIb In Paramo Ecclesia Saníta Maria de Valianti cum adjundioni- bus suis stipata de familia mea VIIc In Valle Villa vocitata Campos cum Ecclesia Sandi Juliani ibidem fundata ab integro cum suis termínis et omne familiie suas qux in circuitu ejus sunt habitantes, Alia Villa de Castello cum Ecclesia Sandx Mariíe et familix ejus: Villa de Moreracum Ecclesia Sandae Marix ab integro cum suse familias: Villa Eüterii sic similiter per suis terminis ac limitibus VIII In Valle Bubalis Villa Rubini per suis terminis antiquis $icut est vallata in omni circuitu et Ecclesia Sandi Mar- tini qiiae ibidem fundata. Similiter etiam et riva rivulo Barra de omnique parte ad omnique integritate cum om- ne familias n’ostrx, et in Sauto majore Ecclesia vocabulo Sandcta Leocadiíe ab omni integritate cum nostrcc familie, unde habemus Ecclesiam S. Eusebii et inde Saquemeat in Nugaria in Gargant omnes in Valle Mellenes Ecclesiae vocabulo Sandi Eusebii j et omnes híereditates per ubi eas potueritis invenire sicut in nostro jure mansit debitas per suis terminis IX Item in Nasue Ecclesia S. Maineti de Tomati cum duas Villas stipatas de familia mea: Sanda Maria de Gihni, et Sacta Eolalia de Golfar cum familiae ; Sando Petro de Lincora cum Villas et familias ab integro ; Sando Joanne de Laurario ab integro ; Vi- lla Framiliani stipata de familia mea ab integro. X Et in Dorra Sando Christoforo de Novelva cum suas Villas et familia ab integro ; Sanda Maria de Arbitron ab inte- groXI Et in Ventosa Sacto Mamete ab integro cum suas Villas et ejus familix, Sandce Andrex de Orria cum ejus familias ab integro. XII In Deza Sando Joanne de Palmar cum familie sua jermogilde et sua progeie quas fuit nostro proprío: Ecclesia Sanda Maria de Vermes quam fundamentavit Alaricüs et sua progenise quas fuit nostrae familiaj: Eclesia Sancto Joanne de Votos cum ejus familia ab integro Ecclesia Sanda María de Trasdeza quam niincupant Petos cum Villas et familie ab integro. XIII Villa Veremudi ab integro cum ejus famillse per terminis ; id sunt pro Sixto de Uri et inde per vallo de Meriani et vadet in diredlo ad Penellas et inde sub Vigrarios et mittit se in aqua et exit ad illa fonte de Pintii, 8c Ecclesia Sandi Mame- ú ab integro, Ecclesia Sandse Maria^ de Marrocos et Vil* las hic in Montesagro et familia mea ab integro, Eccle- sia Sandi Juliani de Carballio rivulo discurrente Salaonia cum adjundionibus suis et familiar ejus, Sando Jwliano de Silaonia stipata de familia mea XIV In Ripa Minei in Elebron Ecclesia S. Romani: Ecclesia de S. Petro de Franatarios cum ejus familia ab integro, Sanda Eolalia de Quinte cum ejus famiiiae. Sandi Stephani cum sua familia Sanda Eolalia de Zerzeta cum ejus familise ab íntegro, Sando Juliano de Monumento ab integro cum ejus familia et hereditates sicut est conclusa per illo valo omnique gyro nullo scurro fixo in Cálleos ianuam per nullam justitiam secularem. In Riva Flammoso et Ecclesise Sacte Columbae ab integro cum ejus familise XV Riva Tordena Ecclesia S. Eolalia Alta ab integro cum ejus familias XVI In Mera Ecclesia S. Eolalia Alta et S.’ Maria Altaet ejus familia; ab integro et Ecclesia S. Joannis de Mera quos predivit germanus meus Ermiarius de Escalido et contestavit á me indignum et S. Marise Virginis XVII In territorio Palliares et Riva Minei Ecclesia vocabulo Sando Mameticum familia mea Framirus Adosindo Gundemaro Doneilo D¡- dacus et ejus progenice Ecclesia S. Joannis de Campo cum adjundionibus et familix ejus ab integro. Sanda Maria de Maucani et ejus familia ab integro. Alia Ecclesia S. Maria de Qiiarta petas ab integro. Ecclesia S. Petro de Rezelle cum ejus familie et adjundionibus suis ab integroXVIII In Riva Uiliola Ecclesii S. Salvatoris et suas Villas Se ejus familia ab integro; Ecclesia S. Maria de Fonte- cubierta cum ejus familia ab
Folio 2v:
FUENTE: Archivo Histórico Nacional http://pares.mcu.es/ParesBusquedas/servlets/Control_servlet
integro XIX In Aviancos Villa Salamiri stipata de mea familia cum Ecclesia S. Laurentii ab integro, Alia Villa de Paratella cum Ecclesia Sandi Pelagü stipata de familia mea ab integro, Villa de Boenti cum Ecclesia S. Jacobi et ejus familiíe ab inte- gro. Ecclesia Sando Joanne de Besantonia cum adjundio- nibus ejus et familix ab integro XX In Riva UIííe Villa de Garavaos Ecclesia San6torum Cosmas et Damiani ab integro stipata de familia meaXXI In Nallare Ecclesia Sandi Petri XXII In Gaudioso Ecclesia Sandi Felicis cum ajundionibus suis et ejus familie ab integro XXIII In MontenigromEcclesia S. Petro de Seyxas et Villa Onoria et alia Villa suso et alia Villa hic supra Ecclesia S. Petri ab integro stipata de familia mea per suis terminis, Sandi Jacobi de Qiiiiice cum suas hereditates et familias ab integro XXIV In Aurio Ecclesia S. Vicentii per suis terminis et Villas et familix ab integro. XXV in ual bria Ecclesia S. Petro cum adjundionibus et familias ejus ab integro. Sancte Maria de Saure que fuit de Arismatica cum suo canale et suos soutos ab integro stipata de familia mea S Martino de ínsula Miranti stipata de familia mea in territorio S. Eolalias de Latritse et S. Mámete de Nandor, Sandi Jacobi de Mera stipata familia mea ab integroXXVI In Besancos S. Mámete de Latido et S. Georgio de Castrobomir ab integro stipatas de familia meaXXVII In Prucios Ecclesia S. Thirso de Ambrona cum adjundionibus ab integro, Ecclesia S. Jacobi de For- mati et Ecclesia Sandi Christophori ab integro XXVIII In Nemitos Ecclesia S. Salvatoris de Illobre per suis términos ab integro XXIX ítem in Ortigaría ripa Sauríe Ecclesia Sandi Jacobi de Zerzeta cum suis termifiis et piscariis, ítem Ecclesia Sandi Pelagü de Monte- retondo, ítem Ecclesia S. Vincen- tio de Villa Ferrarii ab integro cum adjundionibus suis XXX Item in Aviancos Ecclesia Sandi Jacobi de Villa Onorici cum Villis et familias ab integro XXXI Item in dexteris Lucense Villa de Benati de mea pressura stipata de mea familia per suis terminis ubi edificavimus ipsa mea familia per mea iussíone Ecclesia S. Stephaní prasnominatos Bennato et Sunnílla et Gundesindus Presbiter et Abólo Roderko. In Monte Lappio Ecclesia S. Marise Virginis stipata de familia mea in omnique circuitu per suis terminis antiquis Dono sandis Altaris et S. Marías sicut jam superius dixi- mus. Hasc omnia dida vel nominara in omne Sandorura vel Apostolorum Fratrum ibidem habitantium perpetim confero habenda ofFero et suggero ut pro me inspirante ilJis Domino orent pro me indignum et peccatorem ut per orationes eorum remissio sit omnium delidorum meo- rum pro animas meas remissione lumina in ipsa altaria illu- minent. Hec facientes in presenti sasculo bonum testimo- nium et in futuro Regnum seternum ; confirmante hoc Domino nostro Jesu Christo et Salvatore nostro qui no- bis hoc agere maluit dum vivimus ; et nobis ipse tribuat quam promisit diligentibus se. Si quis convellit tentaverit dona nostra quíe hic in dote concessimus sit condemna- tus et perpetuam ultionem percussus in conspeótu Domiui nostri Jesu Christi et San6torum ejus ut de hoc síeculo sit Dathan et Abiron quos continuo fadum et tarta- reas poenas cum Juda Christi traditore peremni perferat cruciatu ; et insuper inferat et parti ídem Sandse Ecclesias tantum et aliud tantum quantum offerre constaverit et sagratissimo Possesso aut parte Ecclesix persolveret. Fctus titulus dotis vel testationis die Idus Maii Era dcclxxxv. Ego itaque Adephonsus Rex cujus in tempore superní Regís auxilio hac restitutio seu reintegratio fada dignojci- tur hanc nostram Scripturam quam ex pressuria radicitus acraentastis vobis domino Od bus vestris per cunda ssecula futuris audoritare Regali et: Privilegii dignitate vobis consignamus et condonamus ut habeat vestrum Privilegium firmum roborem per cunda sascula manu propria confirmans. Odoarius Dei gratia Folio 3r:
FUENTE: Archivo Histórico Nacional http://pares.mcu.es/ParesBusquedas/servlets/Control_servlet
Archiepiscopus divina misericordia amonitus hac scriptura dotis vel testamenti a rae fada pro parte Ecclesia Sancte manu mea.